اختلالات گویایی

نویسنده :الهام السادات بر
قعي

اختلالات گفتاری، آسیب در تولید و استفاده از زبان است که شامل ناتوانی در تولید صدا، ایجاد اصوات گفتاری و تولید گفتار به شکلی عادی می‌گردد.[1] این آسیب‌ها در انتقال و استفاده از سیستم نماد دهانی مشاهده می­گردد. کودک معمولا در حدود 12 ماهگی، اولین کلمات را بر زبان می­آورد و حدود 18 ماهگی تا 2 سالگی، اولین جملات ساده و ابتدایی را می­سازد. به‌تدریج قادر به سخن گفتن و بیان نظرات خود و درک مطالب و مفاهیمی که در صحبت و منظور دیگران نهفته است، می­گردد. چنانچه کودک در سنین فوق به‌طور طبیعی و عادی نتواند در بیان مقصود خود از کلمات و جملات متناسب استفاده نماید و همچنین مشکلاتی در فهم مطالب داشته باشد یا دیر زبان باز کند، از نظر گویایی دچار اختلالاتی می­گردد.

 اختلالات گویایی ممکن است به چند دلیل به وجود آید که عبارتند از: عقب‌ماندگی ذهنی و تأخیر در مهارت‌های زبانی، اختلالات عاطفی در نارسایی‌های تکلمی، اختلالات تکلمی و ضایعات مغزی و عصبی(آفازی[2])، اختلالات دستگاه صوتی و نارسایی تکلمی، اختلال شنوایی و نارسایی تکلمی.[3] در میان اختلالات تکلم که در کودکان ملاحظه می­شود، تأخیر در صحبت کردن و لکنت زبان اهمیت زیادی دارند. کودکانی که لازم است مورد توجه واقع شوند، کودکانی هستند که به‌طور کلی از آموختن تکلم امتناع می­ورزند یا از لحاظ روانی دچار لالی عاطفی[4] شده­اند و ممکن است چند ماه یا چند سال به طول بیانجامد. زیربنای این‌گونه مسائل، آشفتگی­های هیجانی نیرومند هستند که قبلا به عنوان نشانه­های مرضی پسیکوتیک مورد توجه قرار می­گرفتند ولی اکنون نشانه­های مرضی نوروتیک محسوب می­شوند. آشفتگی­های هیجانی ممکن است در کودکی که تازه شروع به آموختن تکلم نموده است به‌ هنگام صحبت کردن موجب گیر کردن زبان شود. اگر کودک در این مرحله مجبور باشد روشن و سلیس صحبت کند، ممکن است دچار لکنت گردد.[5] اختلالات گویایی به دو دسته تقسیم می‌شوند:

یک. اشتباهات سخن­گویی

کودک اگر کلمه یا لفظی را غلط تلفظ کرد و خانواده اشتباه او را نگرفت، تکرار آن، علت مشخصی خواهد شد تا او بعدا دچار تکلم غلط و ادای اشتباهی آن کلمه یا لفظ شود و یا حتی وقتی که نمی­تواند کلمه یا حرفی را درست تلفظ کند، کلا آن را حذف نماید.

دو. معایب سخن‌گویی

معایب سخن‌گویی، از اشتباهات سخن‌گویی خطرناک­تر است و عواقب ناگواری را به دنبال دارد و چه‌بسا در آینده، به سازگاری اجتماعی کودک شدیدا لطمه زده و دشواری­هایی را هم به وجود آورد. مهمترین معایب سخن­گویی به شرح زیر است:

الف. زبان‌شکستگی: گاهی وجود دندان‌های ناقص کودکی، نامنظم بودن آرواره، غیرطبیعی بودن لب‌ها و یا بچه‌گانه حرف زدن کودک، باعث می­شود در سخن‌گویی طفل شکستگی پیدا شود. این قبیل عیوب، در درجه اول عیب گویایی عضوی است، اما متعاقبا چنانچه این عیب رفع نشود، به شکل روانی تبدیل خواهد شد که عواقبی را برای کودک به دنبال خواهد داشت. این‌گونه موارد را می­توان با آگاهی دادن به اطرافیان و اعضای خانواده و جلوگیری از تمسخر آنان، با حوصله و مهربانی، کودک را به ادای تلفظ صحیح کلمه یا حرف مورد نظر تشویق کرد و از راه تکرار مکرر آن توسط کودکان به زودی این عیب را برطرف ساخت.